Božić je bio velika inspiracija najčuvenijih slikara
Seljaci koji vuku kola kroz sneg, klizači koji struje niz ulice i beba Isus koja blista u skromnim jaslama... Najveći slikari ikada bili su inspirisani lepotom i toplinom ovog praznika i cele sezone.
Neka umetnička dela odredila su i način na koji mi vidimo ili zamišljamo Božić i zimu. Ovo su najuticajnija:
Slika "Poklonjenje mudraca" Albrehta Direra iz 1504. godine na elegantan nači kombinuje nordijske modele i italijanski utivaj. Direr je putovao u Italiju i bio je upoznat sa njihovom praksom. U "Poklonjenju" se jasno vidi Leonardov stil - nekoliko gracioznih figura boravi u pažljivo osmišljenom prostoru, bradati kralj koji se naginje da poljubi dete, a kralj (kome je Direr verovatno dao svoj lik) ima duge, plave kovržde koje nas podsećaju na Direrov autoportret u muzeju Prado. Ovo je jedno od Direrovih najznačajnijih dela. Nalazi se u muzeju Ufici u Firenci."Poklonjenje mudraca" / Autor: Albreht Direr▲
Đoto di Bondone, slikar rane renesanse, danas se danas smatra jednim od najvećih ikad. U periodu od 1305-1306 .je slikao monumentalne freske u Skrovenji, kapelici u Padovi, posvećenoj životu Marije. Tu se nalazi i freska "Rođenje Hristovo". Đoto je ovde iskoristio svoju umetničku slobodu, jer nigde se u Bibliji ne spominju vo i magarac u pećini u kojoj je Hrist rođen. Za Đota, bik je simbol Novog zaveta, a magarac Starog. Zajedno, oni predstavljaju kontrast između onih koji vide i onih koji su slepi za svetlost koja se na čovečanstvo spustila Hristovim rođenjem. Pogled Bogorodice je tužan, jer ona vidi i ovaj tren rođenja, i onaj u kome će morati da svog Sina preda njegovoj sudbini. Đoto Hristovo rođenje predstavlja iz novog ugla - u događaj unosi ljudsku dramu."Rođenje Hristovo" / Autor: Đoto di Bondone▲
Gertgen tot Sint Jans naslikao je "Rođenje Hristovo" 1490. godine, a ono se sada nalazi u Nacionalnoj galeriji u Londonu. Inspirisale su ga vizije Svete Brigite od Ševedske, mističarske koju su brojni umetnici slušali. U njenim vizijama, beba Isus je po rođenju isijavala jaku svetlost i sjaj. Na platnu je stoga svaki drugi izvor svetlosti zanemaren, osim Isusa. SLika je oštećena u požaru i skraćena je sa sve četiri strane."Rođenje Hristovo" / Autor: Gertgen tot Sint Jans▲
Jedan od najpopularnijih slikara holandskog zlatnog doba Henrik Averkamp je bio prvi od holandskih slikara koji se specijalizovao za snežne prizore. Na njegovu temu posebno je uticalo Malo ledeno doba, posebno hladna zima 1607-1608. godine. "Zimska scena sa klizačima" koju je naslikao oko 1608. godine smatra se jednim od njegovih najranijih slika i naslikana je u stilu koji mnogo podseća na sliku "Zimski pejzaž sa klizačima i zamkom za ptice" Pitera Brojgela Starijeg iz 1565. godine. Danas se ova slika nalazi u Rijksmuseumu u Amsterdamu."Zimska scena sa klizačima" / Autor: Henrik Averkamp▲
"Popis stanovništva u Vitlejemu", ulje na platnu flamanskog renesansnog slikara Pitera Brojgela Starijeg, nastalo je 1566. godine. Slika prikazuje flamansko selo, uvijeno u zimu i zalazka sunca. Ljudi se okupljaju u zgradi s leva, na kojoj je očigledan dvoglavi orao Habzburga. Među ljudima koji pokušavaju da se domognu zgrade su i Pravedni Josif i Djeva Marija na magarcu. Slika je prepuna detelja - dece koja se igraju, ogromnih kolskih točkova koji se tumače kao točkovi sreće. prosjaka zaraženog leprom, bolešću koja je sredinom 16. veka kolala Evropom. Kao što je to često radio, Brojgel ovde tretira biblijski događaj kao savremenu priču i konkretan politički momenat - u ovom slučaju strogoću špnaske administraije na jugu Holandije."Popis stanovništva u Vitlejemu" / Autor: Piter Brojgel Stariji▲
Freska "Blagovesti", urađena oko 1450. godine, nalazi se na vrhu stepeništa severne strane spavaonica manastira Svetog Marka u Firenci. Od pedeset dela koje je Fra Anđeliko oslikao u ovom manastiru, "Blagovesti" su danas najpoznatije. Slikarstvo Fra Anđelika predstavlja prelaz između umetnosti pozne gotike i rane renesanse – Bogorodica predstavljena na tronu u zatvorenom prostoru i oreoli koji ne prate pokret glave i tela jesu detalji koji sliku čine gotičkom. Međutim, korintski stubovi koji drže zasvođeni krov nad Djevom, arhitektonski elementi i upotreba perspektive odaju uticaj koji su na umetnika ostavili njegovi savremenici, slikari rane renesanse, Đoto i Mazačo. Veoma smela i inovativna je sama scenografija u koju slikar smešta biblijsku scenu. Posetiocima manastira sasvim je jasno da je vrt koji okružuje biblijske aktere na fresci zapravo prisutni manastirski vrt. Fra Anđeliko smešta scenu Blagovesti u realan prostor. Na njenom dnu ostavio je podsetnik za monahe – "Virginis Intacte Cvm Veneris Ante Fivvram Preterevndo Cave Ne Sileatvr Ave", što bi otprilike značilo: "Kada stanete pred sliku svevišnje device, ne zaboravite da kažete Ave"."Blagovesti" / Autor: Fra Anđeliko▲
U poznim godinama Sandro Botičeli je postao sledbenik fanatičnog dominikanskog kaluđera Savonarole. Jedno od njegovih poslednjih remek-dela, slika "Mistično rođenje" iz oko 1500-1501. godine može se shvatiti i kao neskrivena osuda javnog pogubljenja Savonarole 1498. godine. Slika je bila sakrivena više od tri veka nakon Botičelijeve smrti 1510. godine, a publika joj je pokonila pažnju nakon što ju je britanski kolekcionar umetničkih dela kupio. Danas se ova slika nalazi u Nacionalnoj galeriji u Londonu."Mistično rođenje" / Autor: Sandro Botičeli▲
Klod Mone, francuski impresionistički slikar naslikao je osamnaest slika zime u Aržanteju, predgrađu Pariza, gde je živeo od 1871. do 1879. godine sa svojom porodicom. Većina slika prikazuje sneg u Aržanteju, zime 1874-1875. godine i naslikao ih je na lokacijama u blizini svoje kuće na bulevaru Sen-Deni. Njegova poznata slika zime je "Snežna scena u Aržanteju" iz 1875. godine, koja se danas nalazi u Nacionalnoj galeriji u Londonu. Slika prikazuje bulevar Sen-Deni koji gleda u pravcu raskrsnice de la Voie-des-Bans, sa reke Sene. Sneg je najupečatljivija karakteristika slike, sa zidovima, krovovima i granama pokrivenim sa njim. U centru slike, vidi se dvoje ljudi koji hodaju po snežnom pokrivenom kolovozu. U pozadini je nekoliko zgrada, među kojima se ističe crkva. Pretežno crno-bela melanholična paleta i siva boja prikazuju do savršenstva pustoš oblačnog zimskog popodneva."Snežna scena u Aržanteju" / Autor: Klod Mone▲
Na nedovršenoj slici "Poklonjenje mudraca" Leonardo da Vinči je naslikao veliki broj figura oko središnje grupe sa Bogorodicom, ali je svakoj obezbedio značaj i vidljivost. Centralne svetle figure obrazuju trougao, odnosno piramidu, a ona stvara dovoljno dubok prostor u kojem je, u pozadini naslikao ruševine neke građevine, drveće, konje i ljude. Sve figure oko centralne grupe imaju raznovrsne pokrete i izraze i obavijene su senkama i polusenkama koje ih upijaju u prostor. U pitanju je tehnika sfumato koja se najčešće spominje uz ime Da Vinčija i njegovih učenika.Na nedovršenoj slici "Poklonjenje mudraca" Leonardo da Vinči je naslikao veliki broj figura oko središnje grupe sa Bogorodicom, ali je svakoj obezbedio značaj i vidljivost. Centralne svetle figure obrazuju trougao, odnosno piramidu, a ona stvara dovoljno dubok prostor u kojem je, u pozadini naslikao ruševine neke građevine, drveće, konje i ljude. Sve figure oko centralne grupe imaju raznovrsne pokrete i izraze i obavijene su senkama i polusenkama koje ih upijaju u prostor. U pitanju je tehnika sfumato koja se najčešće spominje uz ime Da Vinčija i njegovih učenika. Autor: Leonardo da Vinči▲
Slika "Lovci u snegu" poznata i pod nazivom "Povratak lovaca" je jedna od pet sačuvanih slika koju je flamanski slikar Piter Brojgel Stariji naslikao 1565. godine u svom ciklusu Godišnja doba. Na njoj je jedna od najinteresantnijih predstava lova, često reprodukovana i inspiracija za pesnike, prikazana u dva filma ruskog režisera Andreja Tarkovskog Solaris i Ogledalo. Ova slika se danas nalazi u Umetničko-istorijskom muzeju u Beču. Zimska scena na slici "Lovci u snegu" je naslikana u dubini zime tokom decembra ili januara. Iako je pejzaž dominantan, ova slika poseduje i narativni sadržaj. Ona kombinuje monumentalnost i pojednostavljenost figura i ekpresivni kvalitet raspoloženja. Boje su crnih, belih, plavo-sivih tonaliteta. Nebo je monotono i tmurno, preteće kao i ledeni okovi jezera i reke u dolini. Ukupni vizuelni utisak je da je to jedan miran, hladan, oblačan dan."Lovci u snegu" / Autor: Piter Brojgel Stariji▲
Rafaelo je "Sikstinsku Madonu" naslikao oko 1512. godine, po narudžbini pape Julija II. Popularna je postala polovinom 19. veka. Fridrih Niče ju je zvao „vizijom idealne supruge“, Gete je poštovao kao „kraljicu celog čovečanstva“, za Tomasa Mana je predstavljala „najveličanstvenije iskustvo u slikarstvu“, a za Hajdegera „sliku suštine“. „U Rafaelovoj Madoni nema više ničeg telesnog. Ona je sva daljina, sva prostor... najuzvišenija slika majke...“, napisao je Osvald Špengler u „Propasti Zapada“. Poslednja slika koju je renesansni majstor naslikao svojom rukom, „Sikstinska Madona“ i posle pet vekova oduševljava publiku. To potvrđuje svakodnevna „opsada“ posetilaca Umetničke galerije u Drezdenu, grada u kome je ova slika „provela polovinu svog života“."Sikstinsku Madonu" / Autor: Rafaelo Santi▲
"Poklonjenje pastira" je Karavađo naslikao tokom kratkom boravka na Siciliji, a vlasništvo je muzeja u Mesini. Karavvađo je na ovoj slici izašao iz savremenih tokova - umesto da budu u prvom planu, naspram pažljivo osmišljenog prostora, punog detalja, njegove figure kao da izviru iz tame i praznine. Mnogi su smatrali da je njegova odluka da biblijske ličnosti predstavlja kao ljude od krvi i mesa, kao seljane - vulgarna. Devica Marija, centralna figura na ovoj slici, zaodenuta je u crveni ogrtač, isti kakav ima i jedan od pastira. Svi su bosi i skromni, i štala je prikazana bez ikakvih ukrasa - to je zaista štala. Ceo prostor ne obasjava sveprisutna svetlost, već jedna jedina sveća, čime se ova predstava čini još više realističnom, jer iz Biblije znamo da su Josif i Marija bili veoma siromašni. Oreoli nad glavama Hrista, Marije i Josifa su jedva vidljivi. Ništa nije posebno u rođenju Spasitelja sveta. Baš zbog toga ova slika pleni i možda bolje nego mnoge druge prenosi biblijsku poruku."Poklonjenje pastira" / Autor: Karavađo▲
Kaspar David Fridrih naslikao je "Zimski pejzaž sa crkvom" 1811. godine. Slika se nalazi u MKK u Dortmundu. Na prvi pogled on se čini kao vrlo ogoljen zimski prior, no kada se malo bolje pogleda, vidi se figura čiveka koji sedi oslonjen na kamenje i moli se. Njegov pogled je uperen u drveno raspeće, gotovo skriveno u drveću. Nedaloko od njega tu su bačene štake, kao da je čovek dugo tragao, a potom prepoznao ovo mesto kao sveto, kao utočište. Drveće i tornjevi crkve u magli imaju isto obličje. I jedno i drugo su simboli nade i vaskrsenja, a trava koja se polako probija kroz snežni pokrivač sugeriše da su novi život i novo doba na pomolu."Zimski pejzaž sa crkvom" / Autor: Kaspar David Fridrih▲
Video: Izložba umetnice Ane Bogdanović pod nazivom Mreže otvorena je u galeriji Božidarac
