IZRAZ LICA USTAŠKOG ZLIKOVCA NA SMRTNU PRESUDU: Kvaternik huškao na klanje Srba, a onda umalo nije molio za milost (FOTO)

Slavko Kvaternik, doglavnik, ministar domobranstva i zapovednik oružanih snaga NDH do 1943. godine, na svom suđenju u Zagrebu 1947. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Slavko Kvaternik se rodio 1878. godine u Komorskim Moravicama (nakon 1919. godine ovo mesto ponelo je naziv Srske Moravice, a od 1991. zove se samo Moravice), malom mestu u Gorskom kotaru nedaleko od današnje granice sa Slovenijom.

Preporučujemo

Otac mu je bio Hrvat, a majka — Nemica katolkinja. Oženjen je bio Olgom Frank, ćerkom pokatoličenog Jevrejina Josipa Franka, vođe srbofobske Čiste stranke prava, sa kojom je imao sina Eugena zvanog Dido, istaknutog ustaše koji je učestvovao u atentatu na kralja Aleksandra u Marseju a u prvoj fazi NDH bio zapovednik Ustaške nadzorne službe.

Tokom Prvog svetskog rata Slavko Kvaternik je služio kao ađutant feldmaršala Svetozara Borojevića, Srbinu koji se izgleda osećao kao Hrvat i koji se uzdigao najviše na lestvici austougarske vojske od svih svojih srpskih sunarodnika u istoriji te koji je do kraja ostao veran Kući Habzburg (njegov pogreb 1920. godine platio je svrgnuti car i kralj Karl).

Nakon stvaranja Kraljevstva Srba, Hrvata i Slovenaca dobija u novoj vojsci čin potpukovnika a zatim i pukovnika, nakon čega odlazi u penziju.

Ante Pavelić upoznaje svog gospodara Adolfa Hitlera. Foto: Wikipedia/Muzej Revolucije Naroda i Narodnosti Jugoslavije

Tada postaje politički aktivan, prvo u Hrvatskoj stranci prava a potom i u ustaškom pokretu. Nakon Marsejskog atentata zatvoren je u Crnoj Gori, ali pušten. Sve vreme radi na jačanju ustašluka u Jugoslaviji.

10. aprila 1941. godine, na vrhuncu Aprilskog rata, sa trupama Vermahta koje se neumitno približavaju Zagrebu a nakon što je Vlatko Maček odbio da preuzme kontrolu nad novom hrvatskom državom, rukovođen nemačkim opunomoćenikom Vezenmajerom, preko radija proglašava Nezavisnu Državu Hrvatsku.

Narednih šest dana biće predsednik privremene vlade, a nakon dolaska Pavelića u glavni grad postaje drugi čovek NDH, doglavnik, član Glavnog ustaškog stana, ministar domobranstva, ustaški krilnik (najviši čin u Ustaškoj vojnici, ekvivalent generalu) i vojskovođa Domobranstva NDH (ekvivalent feldmaršalu, odnosno našem vojvodi).

Njegov doprinos organizovanju i razvijanju oružanih snaga ove zlikovačke tvorevine, kako regularne vojske (domobranstvo) tako i paravojnih formacija (ustaša), bio je ogroman.

Treća grupa optuženih ustaša na čelu sa Slavkom Kvaternikom stiže na suđenje u Zagrebu 1947. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Pripadao je pronemačkom a antiitalijanskom krilu vrhuške NDH, i aktivno je podržavao progon i ubijanje Srba, čak, držao je vatrene govore ustašama koje su vršile zločine nad Srbima. A vatrene je govore držao i dobrovoljcima koji su kretali put Istočnog fronta.

Međutim, nije se zadržao samo na govorima. Slao je kaznene ekspedicije po Bosni, Hercegovini, Dalmaciji, Liki, Baniji, Kordunu, koje nisu bile ograničene samo na pripadnike partizanskog pokreta, već na čitav srpski živalj. Bio je među onim ljudima kojima je padao u šake plen od pljački.

Lično je potpisao naredbu kojim je utemeljena gorepomenuta Ustaška nadzorna služba, kojom je isprva zapovedao njegov sin Dido, a koja je bila obaveštajna i kontraobaveštajna služba, ali najvažnije od svega, zadužena za sistem koncentracionih logora u koje su trpani Srbi, Jevreji, Romi, ali i Hrvati antifašisti (nikada ne zaboravite veliki broj Hrvata koji je stradao od ustaške ruke jer ako ne poštujete te žrtve ne poštujete ni srpske).

Zagrepčani na ulicama preko radija prate suđenje ustaškom doglavniku Slavku Kvaterniku 1947. godine. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Njegov odnos prema progonu Jevreja, međutim, vrlo je upitan, budući da mu je žena bila Jevrejka po poreklu. Utoliko više što je ona krajem avgusta meseca 1941. godine izvršila samoubistvo, navodno zbog uloge svog supruga i sina u NDH.

Upitan je i njegov odnos prema sinu Didu; navodno ne podržavajući u potpunosti teror koji je Dido sprovodio, u razgovoru sa nemačkim generalom Horstenauom nazvao ga je Pavelićevim duhovnim sinom. Oni koji danas brane Kvaternika vole da citiraju zapovest koja se tiče suzbijanja delovanja takozvanih "divljih ustaša" koje su delovale van sistema; hrvatski neofašisti danas baš njih optužuju za ogromnu većinu zločina protiv Srba.

Evo šta je Kvaternik rekao na svom suđenju:

"Iz skoro svih dosad opisanih nemira, izgreda i buna jasno proizlazi da je inicijativa za te progone potekla od Pavelića i rasova (ustaša sa najvećim uticajem na Pavelića; prim. nov.), kao i provedba toga putem divljih ustaša. Tim je progonima Pavelić zaskočio hrvatski narod i svoju vlastitu vladu.

Zagrepčani aplauzom pozdravljaju smrtnu presudu Slavku Kvaterniku, ustaškom doglavniku. Foto: Znaci.net/Muzej revolucije naroda Jugoslavije

Uzroci za progon Srba su jasni. Pavelić, rasovi i sve ustaše emigranti povratnici, kipjeli su od osvete i mržnje prema Srbima. Dvanaestogodišnja emigracija, u kojoj su samo živjeli u čežnji za osvetom, napravila je od njih psihopate, ljude duševno bolesne od želje za krvnom osvetom. To sam se osvjedočio na svakom koraku, a tko nije bio kao oni, taj je žigosan kao izdajnik Hrvata."

Ante Pavelić već septembra 1942. godine, nakon što je učvrstio svoju vlast, počinje da ga potiskuje, kriveći ga za neuspeh u gušenju ustanka, kako partizanskog tako i četničkog. Njegovo potencijalno protivljenje progonu Jevreja možda je igralo neku ulogu u tome. Oktobra meseca Kvaternik odlazi na odmor u Slovačku, na Pavelićev zahtev, a po povratku početkom 1943. se povlači iz vlade i bila razrešen svih dužnosti, kao i njegov sin.

Odlazi u Austriju gde će ostati do kraja rata. Tamo biva uhapšen od strane Amerikanaca koji ga isporučuju jugoslovenskim vlastima. Sudilo mu se u Zagrebu. Na smrt je osuđen dana 6. juna 1947. godine, a streljan je 13. tog meseca.

(O. Š.)