Posle II svetskog rata Amerikanci su ratovali svuda po svetu: Menjali su režime, mešali se u sukobe, a snagu njihove vojske osetila je i SRJ (FOTO) (VIDEO)

Sjedinjene Američke Države važe za jednu od najvećih vojnih sila na svetu. Njihova vojna dominacija je neprikosnovena, a to je često vodilo do mešanja u brojne sukobe širom planete. Posle Drugog svetskog rata oni su u vojnom smislu itekako bili aktivni na području drugih država, a to traje sve do današnjih dana.

Gotovo da nije bilo američkog predsednika kojo nije uputio vojsku u neki deo sveta, a neki su baš zbog toga kasnije postali i veoma omraženi.

Preporučujemo

Njihova vojna delovanja su se povećala posle terorističkog napada 11. septembra 2001. godine, kada su srušene Kule bliznakinje u Njujorku. Tada borba protiv terorizma postaje glavni fokus i razlog za delovanja na prostorima drugih zemalja.

Sve Trampove uvrede na jednom mestu: Lideri, države, poznate ličnosti, mediji... svi koji su se našli na tapetu predsednika SAD (VIDEO)

GRČKI GRAĐANSKI RAT

Grčki građanski rat je trajao od 1946. do 1949. godine, i bio je prvi primer posleratne komunističke pobune. Pobeda Vlade antikomunističkih snaga je vodila grčkom članstvu u NATO i pomogla je da se definiše ideološka ravnoteža moći u Egejskom moru tokom celog Hladnog rata.

Američka vojska je veoma dominantna Foto: Tanjug/AP

Građanski rat su vodile strane koje su činili uglavnom konzervativno grčko civilno stanovništvo i oružane snage grčke vlade koje su podržavale SAD i Ujedinjeno Kraljevstvo, sa druge strane su većinom bili grčki komunisti i glavno članstvo najveće antinacističke organizacije (ELAS), čije je vođstvo kontrolisala Komunistička partija Grčke.

Građanski rat je ostavio u nasledstvo Grčkoj političku polarizaciju; kao rezultat rata Grčka je takođe ušla u savez sa SAD i stupila je u NATO, dok su odnosi sa severnim sovjetski-orijentisanim susedima ostali zategnuti.

KOREJSKI RAT

Neobjavljeni rat između Južne i Severne Koreje je realno počeo još 1947. godine bezbrojnim vojnim "incidentima".

Po u zapadnom svetu službenoj verziji događaja, rat počinje Severnokorejskim napadom na Južnu Koreju 25.6.1950., dok je on po službenoj severnokorejskoj verziji počeo južnokorejskim napadom na severnokorejski grad Haeju.

Korejski sukob odneo je veliki broj života Foto: Wikipedia/United States federal government, Foto: Tanjug/AP

Prekretnicu u ratu predstavljalo je iskrcavanje američkih snaga kod Inčeona, u severnokorejskoj pozadini. Severnokorejske jedinice su bile prisiljene na užurbano povlačenje, pa su snage UN oslobodile celu teritoriju Južne Koreje. Ali opijen pobedom, američki komandant general Daglas Makartur je odlučio da nastavi rat, da pređe 38. paralelu i ujedini Koreju, ovaj put pod američkim patronatom.

Taj je potez ozbiljno zabrinuo komunističku vlast u NR Kini, koja je pokušala upozoriti Amerikance da se zaustave ili će se severnokorejskim jedinicama pridružiti kineske snage. Kina tada šalje svoje dobrovoljce i američke trupe su primorane da se povuku.

Korejski civili oplakuju svoje mrtve tokom Korejskog rata 1950-1953. godine. Foto: Wikimedia Commons

Kada severna strana ponovno prelazi preko 38. paralele, osramoćeni Makartur je javno zahtevao proširenje rata na Kinu i korišćenje nuklearnog oružja, otvoreno se suprostavivši američkom predsedniku Hariju Trumanu.

Postojao je strah od Trećeg svetskog rata pa je Makartur smenjen, a front se ubrzo stabilizovao.

Prvi pregovori o primirju su održani 10. jula 1951. u Kesongu. Posle su prekinuti i bilo je održano preko stotinu sastanaka o prekidu vatre. Pregovori su 27. jula 1953. godine završeni potpisivanjem primirja u Panmundžonu.

Korejski rat Foto: Wikipedia/United States Marine Corps

VIJETNAMSKI RAT

Vijetnamski rat (ili Drugi indokineski rat) bio je sukob između Demokratske Republike Vijetnam (Severni Vijetnam), u savezu sa Vijetkongom, protiv Republike Vijetnam (Južni Vijetnam), u savezu sa SAD.

Mnogi smatraju Vijetnamski rat za „zastupnički rat“, jedan od nekoliko koji su se dogodili tokom Hladnog rata između SAD i njenih zapadnih saveznika sa jedne strane, i Sovjetskog Saveza i/ili Narodne Republike Kine.

Zastupnički ratovi su se dešavali jer su najvažniji igrači - posebno SAD i SSSR - bili nevoljni da se direktno bore jedni protiv drugih zbog neprihvatljive cene - mogućeg nuklearnog rata.

Severnovijetnamski saveznici su bili Narodnooslobodilački front za oslobođenje Južnog Vijetnama, Sovjetski Savez i Narodna Republika Kina. Glavni saveznici Južnog Vijetnama su bili SAD, Australija, Novi Zeland i Južna Koreja; južnovijetnamski saveznici su razmestili veliki broj vojnika.

Američke borbene trupe su bile umešane još od 1959, ali ne u velikim brojkama sve do 1965. Oni su napustili zemlju 1973. Veliki broj civilnih žrtava je posledica rata koji se završio 30. aprila 1975. kapitulacijom Južnog Vijetnama.

Rat se vodio na teritoriji Južnog Vijetnama i u pograničnim krajevima susednih država Kambodže i Laosa, uz povremene kampanje bombardovanja Severnog Vijetnama (operacija Kotrljajući grom).

U dvadesetogodišnjem ratu poginulo je oko 58.000 Amerikanaca, 75.000 Francuza i dva miliona Vijetnamaca.

Strahovite scene rata u Vijetnamu Foto: AP/Tanjug

ZALIVSKI RAT

Zalivski rat je sukob između Iraka i koalicionih snaga 34 države pod mandatom Ujedinjenih nacija i vođstvom Sjedinjenih Država, sa ciljem da se proteraju iračke snage koje su okupirale Kuvajt.

Uvod u rat je bila iračka invazija Kuvajta 2. avgusta 1990. godine, prateći nedokazanu optužbu Iraka da Kuvajt nelegalno crpi naftu iz izvora duž iračke granice. Invazija je bila suočena sa trenutnim ekonomskim sankcijama protiv Iraka od strane Ujedinjenih nacija.

Neprijateljstva su počela u januaru 1991. godine, a ishod je bila pobeda koalicionih snaga, koje su isterale iračke snage iz Kuvajta sa minimalnim gubicima u ljudstvu. Kopnene i vazdušne bitke su vođene u Kuvajtu, Iraku i u graničnim delovima Saudijske Arabije. Rat se nije proširio izvan ovih teritorija, iako je Irak ispalio rakete na izraelske gradove.

I pre rata, iračko-američki odnosi su bili hladni i Irak je bio smatran za saveznika Sovjetskog Saveza. SAD su bile zabrinute zbog iračkog neprijateljstva prema Izraelu i nepristajanja na mirovne napore kao ostale arapske zemlje.

One su takođe osuđivale iračku podršku raznim arapskim i palestinskim militatnim grupama kao što su Abu Nidal, što je dovelo do uključenja Iraka u prvobitnu listu zemalja koje sponzorišu terorizam 29. decembra 1979. godine.

Broj žrtava Zalivskog rata se razlikuje. Preneseno je da je broj poginulih koalicionih vojnika oko 378, ali je Ministarstvo odbrane izjavilo da su gubici američkih snaga 147 u borbi i 325 smrti van borbe.

Invazija na Kuvajt Foto: Tanjug/AP

Velika Britanija je izgubila 24 vojnika, arapske zemlje su izgubile 39 ljudi (18 Saudijaca, 10 Egipćana, 6 iz Ujedinjenih Arapskih Emirata, 3 Sirijca i 1 Kuvajćanin), Francuska je izgubila dva čoveka. Najveće pojedinačne gubitke koalicione snage su pretrpele 25. februara 1991. kada je irački Skad projektil pogodio američke vojne barake u Dahranu ubivši 28 američkih rezervista iz Pensilvanije.

Mirovna konferencija je održana na teritoriji Iraka koju je okupirala koalicija. Postojale su kritike Bušovoj administraciji zbog svoje odluke da radije dozvoli Sadamu Huseinu da ostane na vlasti, nego da krene da zauzme Bagdad i zbaci njegovu vlast.

Umesto većeg mešanja svoje vojske, SAD su se nadale da će Sadam biti zbačen unutrašnjim državnim udarom. CIA je koristila svoju mrežu u Iraku da organizuje bunu, ali je iračka vlada osujetila ove napore.

10. marta 1991, operacijom Oproštaj sa pustinjom je počelo prebacivanje 540.000 američkih vojnika iz oblasti Persijskog zaliva.

Irak je izvršio invaziju na Kuvajt Foto: Tanjug/AP

RAT U AVGANISTANU

Američke trupe napale su Avganistan 7. oktobra 2001., manje od mesec dana nakon čuvenog 11. septembra, kada su se u Njujorku i Vašingtonu dogodili teroristički napadi koji su promenili svet.

Ono što je planirano kao brzopotezno savladavanje Talibana, pretvorilo se u krvavi, beskrajni gerilski rat, koji traje i dan-danas.

Administracija tadašnjeg predsednika SAD Džordža Buša, za napade na Svetski trgovinski centar i Pentagon, optužila je Al Kaidu, predvođenu Osamom Bin Ladenom, čiju predaju su zahtevali od Talibana, verujući da se krije u Avganistanu.

Talibanski lider Mulah Omar zatražio je dokaze za ove tvrdnje, a ono što je umesto njih dobio bio je rat.

Uz pomoć američkih kopnenih trupa i aviona, do sredine novembra te godine, snage NATO alijanse uspele su da potisnu Talibane iz većih gradova u Avganistanu i preuzmu prestonicu Kabul.

Formirana je nova avganistanska vlada pod Hamidom Karzajem i osnovane Međunarodne snage za bezbednosnu pomoć, od strane Saveta bezbednosti Organizacije ujedinjenih nacija, radi potpomaganja Karzajeve administracije.

Tačnije, ovu vladu su podržale SAD, a NATO je dao legitimitet njenim naporima, šaljući svoje trupe, u znak podrške "rekonstrukciji Avganistana".

Osama Bin Laden Foto: Guliver/Al-Jazeera/Getty Images

Prvobitni nazov američke operacije "Beskrajna pravda", ubrzo je zamenila "Trajna sloboda", uvažavajući religiozna osećanja Avganistanaca, ali se ovo ime pokazalo kao prilično zloslutno, budući da Vašington i njegovi saveznici od tad ne uspevaju da se izvuku odande.

Uprkos tome što je američkom invazijom svrgnuta talibanska vlada, SAD nisu uspele da uhvate Bin Ladena punih deset godina: američke trupe su mesecima češljale pećine Tora Bore, na granici sa Pakistanom, misleći da se mozak terorističkih napada od 11. septembra tamo krije.

Iako je Džordž Buš u kampanji obećao da će zaustaviti misije "izgradnje nacija", američki i NATO vojnici uskoro su se našli u situaciji odbrane od kontranapada i stalnoj ofanzivi protiv neuhvatljivih Talibana i pobunjenika Al Kaide.

Osama Bin Laden, barem prema navodima američke vlade, ubijen je u maju 2011. čime je, deceniju kasnije, bio ispunjen primarni cilj rata, a zajedno sa radosnom vešću o njegovoj smrti, Obama je najavio postepeno povlačenje iz Avganistana do kraja 2016. godine.

RAT U IRAKU

Invazija na Irak 2003. započeta je 20. marta od strane od koalicije od 48 zemalja koju je su predvodile Sjedinjene Američke Države. Označila je početak rata u Iraku. Bagdad je pao 9. aprila 2003, a 1. maja američki predsednik Džordž V. Buš proglasio je kraj većih borbenih operacija okončavanja vladavine Baas partije i zbacivanja iračkog predsednika Sadama Huseina sa vlasti.

Nakon toga je usledio prelazni period. Sam rat izazvao je brojne kontroverze, iako Sjedinjene Američke Države tvrde da je bio legitiman.

Dana 30. juna 2009. godine, nakon višegodišnjih unutrašnjih borbi sa iračkim gerilcima, trupe SAD su predale kontrolu nad gradovima i suverenitet nad zemljom lokalnim vlastima. Prema planu američkog predsednika Baraka Obame, povlačenja iz preostalih izolovanih baza okončano je do kraja 2011. godine.

Ovaj rat se delio na dve faze. Invazija na Irak - koja je trajala od 20. marta do 1. maja 2003. To je bio sukob između angloameričke invazione vojske i vojske režima Sadama Huseina.

Okupacija Iraka - odnosno razdoblje tzv. iračke insurekcije (nakon završetka invazije), u kom se bore američke i okupacione snage drugih zemalja, zajedno sa novom iračkom vojskom, protiv raznih frakcija iračkih pobunjenika i stranih terorista, članova al Kaide.

Američki kodni naziv za napad na Irak i okupaciju koja je usledila je Operacija Iračka sloboda, za britansku vojsku Operacija Telik i za australijsku Operacija Falkoner.

Strahovite scene rata u Iraku Foto: AP/Tanjug

Kao glavni razlog za rat se navodi uništenje režima Sadama Huseina. Drugi razlozi za rat, prema nekim službenicima SAD-a, bila je navodna saradnja Huseina i Al-Kaide, ali na kraju nijedan dokaz o ikakvoj saradnji između njih nije nikada pronađen kao što nije pronađeno ni to navodno oružje za masovno uništenje. Ostali razlozi bili su Iračka finansijska podrška palestinskim bombašima samoubicama, kršenje ljudskih prava, širenje demokracije kao i bogate rezerve nafte, mada su zvaničlnici porekli tu zadnju trdnju.

Broj mrtvih u sukobu je nepoznat, ali procene sežu od najmanje 150.000 do najviše 1 milion ljudi.

Ovaj rat je velikoj meri uticao na Irak koji se posle toga više nikada nije oporavio. Stalno su građani srljali u međusobne sukobe, a posebno ih je unazadilo delovanje ISIS-a tokom prethodnih godina.

RAT U LIBIJI

Rat u Libiji je počeo nakon što su se antivladini protesti pretvorili u oružanu pobunu, a zatim i u građanski rat između državnih i pobunjeničkih snaga. Nakon višenedeljnih sukoba, Savet bezbednosti Organizacije ujedinjenih nacija je 17. marta 2011. odobrio uspostavljanje zone zabrane leta iznad Libije, što je dovelo do višemesečnih vazdušnih udara u ovoj zemlji, najpre pod vođstvom nekoliko zapadnih zemalja, a potom i NATO-a. Uprkos relativno neutralnom tonu rezolucije, udari su bili usmereni isključivo protiv snaga pod komandom Gadafija.

Protesti su počeli 15. februara s ciljem smene vlade, a posle nekoliko dana su se pretvorili u oružanu pobunu. U prvim danima sukoba pobunjenici su imali više uspeha, te su pod svoju kontrolu stavili nekoliko strateški važnih gradova.

Kontraofanziva koju su pokrenule libijske oružane snage rezultovala je padom većine pobunjeničkih uporišta i kada je zapretila opasnost da zauzmu i glavno pobunjeničko uporište, grad Bengazi, Savet bezbednosti Organizacije ujedinjenih nacija je doneo rezoluciju o uspostavljanju zone zabrane leta i o zaštiti civilnog stanovništva.

Vojnu intervenciju u Libiji je sprovodila koalicija zemalja koju su činile Francuska, Ujedinjeno Kraljevstvo, SAD i Kanada, dok je kasnije NATO preuzeo inicijativu. Od tada, odvijaju se napadi vazdušnih snaga NATO-a po ciljevima u Libiji i vode se međusobne borbe između libijskih oružanih snaga i pobunjenika.

Razaranja u Libiji su devastirala zemlju Foto: Tanjug/AP

Nekoliko meseci, zaraćene strane su kontrolisale različite delove zemlje - Libijska Džamahirija, sa Moamerom Gadafijem imala je sedište u zvaničnoj prestonici, Tripoliju, te su njene trupe držale zapadni deo zemlje; dok su pobunjeničke trupe, pod vođstvom Prelaznog nacionalnog saveta imale sedište u Bengaziju i kontrolisale istočni deo zemlje.

Dana 20. avgusta, pobunjenici pokreću ofanzivu, koja se okončava osvajanjem Tripolija. U naredna dva meseca, Gadafijeve snage pružaju otpor iz svega nekoliko enklava, sa sedištem u Sirtu.

Dana 20. oktobra, usledila je nova ofanziva, koja je dovela do pada grada, kao i hapšenja i smrti višedecenijskog libijskog vođe, njegovog sina Mutasima, kao i nekoliko ljudi iz njegovog kruga. Organizacija ujedinjenih nacija je zvanično zatražila istragu o Gadafijevoj smrti.

U sukobima je ubijen libijski vođa Gadafi Foto: Guliver/Franco Origlia/Getty Images

RAT U SIRIJI

Građanski rat u Siriji je tekući oružani konflikt između predstavnika vlasti i opozicije u Siriji. Počeo je 15. marta 2011. godine istovremenim demonstracijama u više sirijskih gradova protiv sirijske vlade i predsednika Sirije Bašara el Asada, pod uticajem Arapskog proleća. Demonstranti su tražili kraj vladavine Baas partije u Siriji, veća građanska i socijalna prava kao i odlazak sa vlasti Bašara el Asada.

Protesti i demonstracije su kasnije prerasli u oružane sukobe a 2012. godine sukob pobunjenika i Vojske Sirije prerasta u građanski rat.

U proleće 2011. sirijska vlada koristi Vojsku Sirije u gušenju protesta i demonstracija. Nekoliko gradova je opsednuto, a u nekim gradovima je sirijska vojska koristila i vatreno oružje te pucala na demonstrante.

Strana mešanja su zaoštrila sukobe u Siriji Foto ilustracija: Telegraf, Tanjug/AP

Arapska liga, SAD, Evropska unija i druge zemlje su optuživali sirijski režim zbog brutalnog obračuna sa demonstrantima.

Pokušaj da se kroz Savet Bezbednosti, kao na primeru Libije, uvede zona zabranjenog leta i izvrši vojna intervencija blokirale su Kina i Rusija u strahu od dodatne eskalacije nasilja i jednostranih rešenja. Arapska liga je u novembru 2011. isključila Siriju iz te organizacije.

VIDEO: Rakete su parale nebo, ovo je protivvazdušna odbrana Sirije

Mešanje velikih sila odigralo je veliku ulogu u sukobu u Siriji. Međunarodna koalicija predvođena SAD bombardovala je područja ISIS u od 2014. godine.

SAD otvoreno kritikuje sirijsku vladu, ali se do sada nisu dublje uključivali u sukob, pa čak ni nakon što je Asad navodo upotrebio hemijsko oružje 2013. godine, što je bivši predsednik Barak Obama naveo kao "crvenu liniju" za ulazak Amerike u rat.

Sirijskom ratu se ne nadzire kraj Foto: Tanjug/AP

Međutim, 7. aprila 2017. godine SAD su napale vojni aerodom u blizini Homsa, kao odgovor na hemijski napad u provinciji Idlib. Sličan napad se dogodio u aprilu ove godien, a SAD su se pridružile i Velika Britanija i Francuska.

U oktobru 2015. godine SAD je ukinuo svoj program za obuku sirijskih pobunjenika, kada je otkriveno da su potrošili 465 miliona evra na samo 60 boraca. U februaru 2017. godine CIA je zamrzla sredstva i logističku podršku za pobunjenike u severnoj Siriji, ali je finansiranje Slobodne sirijske vojske obnovljeno već do kraja marta.

Rusija je 2015. godine počela bombardovanje pobunjeničkih uporišta u Siriji, najviše područja gde se nalazi ISIS, kao znak otvorene podrške sirijskom režimu i predsedniku Bašaru al Asadu. U Savetu bezbednosti UN uložili su veto na osam rezolucija o Siriji, dok je Kina uložila veto na šest.

VIDEO: Amerikanci razorili centar za naučna istraživanja u Siriji

Nekoliko arapskih zemalja, na čelo sa Turskom dali su podršku pobunjenicima u Siriji. Situacija u Siriji je i dalje kritična, a trenutni američki predsednik Donald Tramp nije isključio mogućnost nove intervencije ako se pojavi potreba za takvim delovanjem. 

NATO BOMBARDOVANJE SRJ

NATO bombardovanje Savezne Republike Jugoslavije (kodno ime Operacija Saveznička sila ili u SAD Operacija Plemeniti nakovanj, u Srbiji poznato i kao NATO agresija ili pogrešno Milosrdni anđeo, bila je završna faza rata na Kosovu i Metohiji, koja je trajala je od 24. marta do 10. juna 1999. godine.

VIDEO: Američki bombarderi ili ruski protivvazdušni sistem

To je bilo drugo važnije vojno uplitanje NATO-a nakon bombardovanja Republike Srpske u operaciji Namerna sila 1995. i najveći vojni sukob na prostoru Srbije i Crne Gore od vremena Drugog svetskog rata.

Intervencija NATO-a je izvršena bez odobrenja Saveta bezbednosti zbog optužbi da srpske snage bezbednosti vrše etničko čišćenje kosovskih Albanaca. Neposredan povod za akciju bila su dešavanja u Račku i odbijanje jugoslovenske delegacije da potpiše Sporazum iz Rambujea.

NATO bombardovanje SRJ 1999. godine. Foto: S. Pikula

Posebnu ulogu u ovom bombardovanju su imale SAD i većina Srba i danas njih najviše krivi za tu situaciju.

Broj civilnih žrtava u NATO bombardovanju još uvek nije precizno utvrđen a dosadašnje procene variraju u zavisnosti od izvora. Prema srpskim izvorima od posledica NATO bombardovanja poginulo je između 1.200 i 4.000 civila (najčešće se navodi oko 2.500) Prema tvrdnjama Hjuman Rajts Voč-a poginulo je između 489 i 528 civila.

OSTALI SUKOBI

Pored ovih navedenih SAD su bile izuzetno vojno aktivne i na Filipinima, Gvatemali, Libanu, Nikaragvi, Panami, Bosni i Hercegovini, Jemenu i Somaliji. Od 2014. godine je usledio građanski rat u Ukrajini, gde SAD prema zvaničnim podacima ne učestvuju zvanično.

Svaka od ovih intervencija je imala neki svoj cilj, a uplitanje je variralo od vojne intervencije do delovanje specijalnih jedinica CIA.

VIDEO: Koji je lider pobedio u ratu govora tela?

(Telegraf.rs/A.T.)