REPUBLIKA SRPSKA: 21 godina borbe za državnost i pravdu (FOTO)

Republika Srpska, nastala 9. januara 1992. godine, u predvečerje krvavog građanskog rata, danas funkcioniše kao jedan od entiteta u okviru Bosne i Hercegovine, iako sve češće izgleda da je reč o dve različite države.

Nakon što su Slovenija i Hrvatska 25. juna 1991. godine proglasile nezavisnost od, tada već umiruće SFRJ, u državi-članici sa najmešovitijim stanovništvom, Bosni i Hercegovini, počela je politička kriza. Bosanski Srbi 24. okotbra iste godine stvaraju posebnu skupštinu, koja je 21. novembra objavila da sve opštine, mesne zajednice i naseljena mesta u kojima je više od 50% stanovnika glasalo da Bosna i Hercegovina ostane u Jugoslaviji postaju deo "srpskih autonomnih teritorija".

Država nastala na praznik

Trećeg dana proslave pravoslavnog Božića i na praznik Svetog prvomučenika i arhiđakona Stefana 1992. godine ova skupština proglasila je Republiku Srpsku Bosnu i Hercegovinu. Prema ustavu, donetom 28. februara iste godine, država je obuhvatala 70 opština i proglašena je delom jugoslovenske federalne države.

Međutim, 5. aprila Bosna i Hercegovina proglasila je nezavisnost od SFRJ, nakon čega je Republika Srpska Bosna i Hercegovina, takođe, proglasila nezavisnost - ali od BiH. Dvanaestog avgusta prestaje upotreba dela imena "Bosna i Hercegovina", pa od tada ova država postoji sa svojim sadašnjim nazivom: Republika Srpska.

Ipak, politička previranja i "borba nezavisnostima" planula su u bratoubilački rat, koji je ovaj prostor tresao čitave tri godine. Pored toga što je sve češće izgledalo kao da odnosi zdrav razum sa ove zemlje, ratna stihija odnela je i više od 100.000 ljudskih života.

Dejtonski mirovni sporazum

Konačno, nakon potpisivanja mirovnog sporazuma u vojnoj bazi Rajt-Paterson kod američkog grada Dejtona 21. novembra 1995. godine, ratna dejstva su završena, a Republika Srpska međunarodno priznata kao jedan od dva entiteta koji čine Bosnu i Hercegovinu. Republika Srpska obuhvata 49% teritorije Bosne i Hercegovine, a Federacija Bosne i Hercegovine 51%.

Dejtonski mirovni sporazum potpisali su tadašnji predsednici Srbije, Bosne i Hercegovine i Hrvatske, Slobodan Milošević, Alija Izetbegović i Franjo Tuđman posle tronedeljnih pregovora. Sporazum je parafiran u prisustvu tadašnjeg državnog sekretara SAD Vorena Kristofera, a pored njega glavni američki posrednici bili su Ričard Holbruk i general Vesli Klark. Republika Srpska ovaj datum obeležava kao neradni dan.

Iako su ratna razaranja prestala, rane iz rata, čini se, još nisu zarasle. Zbog ogromnog broja žrtava, ali pre svega zbog brutalnosti zločina koje su, jedni na drugima, vršili pripadnici sva tri konstitutivna naroda BiH, tenzije među političkim predstavnicima dva entiteta i dalje ne jenjavaju. Najozbiljniji "kamen spoticanja" na liniji Sarajevo - Banja Luka, ali i na liniji Banja Luka - beogradska opozicija, tvrdnja je da je "Srpska genocidna tvorevina", na šta njen trenutni predsednik Milorad Dodik prilično burno reaguje.

Dvadeseti rođendan i slučaj "Borik"

Podsetimo, dve decenije postojanja Republike Srpske obeležene su u januaru 2012. godine u Banjaluci svečanom akademijom, kojoj je prisustvovao i kompletan tadašnji državni vrh Srbije. Ipak, senku na ovu proslavu bacila je informacija da je tokom pretresa sportske dvorane "Borik" pronađena znatna količina nauoružanja, za koju se najpre sumnjalo da je pripremljena za napad na političke zvaničnike, ali se kasnije ispostavilo da ga je vlasnik tu sakrio kako bi je kasnije preprodao.

Međutim, senka "slučaja Borik" nadvila se nad odnose između Srbije i Crne Gore nakon što je savetnik za slobodnu javnost i kulturu predsednika Skupštine Crne Gore Ranka Krivokapića Andrej Nikolaidis, u članku pod naslovom "Šminkanje političkog monstruma", napisao: "Civilizacijski iskorak bio bi i da je Bole (Stanišljević – prim. aut.) upotrebio dinamit i puške koje je sakrio u dvorani u kojoj su glavari, duhovnici i umetnici proslavljali dvadesetogodišnjicu postojanja RS".

Jedan od retkih koji je Nikolaidisa tada podržao bio je direktor Narodne biblioteke Srbije Sreten Ugričić, koji je, pod pritiskom javnosti, sa te funckije ubrzo smenjen.

(M. Stojanović)