HRVATSKI GRAD U KOM SU SPALJENA PISMA NIKOLE TESLE: Isti čovek koji je zapalio važna dokumenta za Srbe, napisao je Odu srpskom narodu (FOTO)

Rijeka je zbog svoje bogate i burne istorije oduvek bila posebna. Samo tokom 20. veka promenila je šest država - Austro-Ugarsku, Slobodnu Državu Rijeka, Kraljevinu Italiju, Treći Rajh, SFR Jugoslaviju, i na kraju Republiku Hrvatsku. Sve one, kao i raznolikost multietničke zajednice i kulture, doprinele su da ona bude na ovdašnjim prostorima barem za korak uvek ispred svih.

Preporučujemo

LEGENDA O CRKVI SV. NIKOLE U RIJECI: Bacili su kamen u more i rekli Srbima da tamo grade svoj hram (FOTO)

Danas je treći hrvatski grad po veličini i najveća pomorska luka države, koji zbog svoje otvorenosti i tradicije vraća zaboravljeni stari sjaj koji ju je krasio.

ISTORIJA RIJEKE 20. VEK

Rijeka je još u 19. veku zbog idealnog geografskog položaja postala najveća evropska luka i moćni industrijski centar. O njegovom intelektualnom, demokratskom i kulturnom prednjačenju govori i činjenica da su Riječani tada ravnopravno koristili 4 jezika – hrvatski, italijanski, mađarski i nemački jezik.

Panorama Rijeke Foto: N. Ivanovski

Nakon Prvog svetskog rata krenula je borba za Rijeku između Kraljevine SHS i Italije, obe države želele su grad pod svojim okriljem. Italijanska je strana svoju želju za pripajanje Rijeke opravdavala činjenicom da su Italijani daleko najbrojnija etnička zajednica u gradu dok je hrvatska, odnosno jugoslovenska strana pripajanje grada u Kraljevini SHS opravdavala činjenicom da Hrvati čine većinu u opštinama oko grada.

U Rijeci je u tom periodu nekoliko godina živeo italijnski pesnik i političar Gabrijele D’Anuncio, kojeg pojedini smatraju pretečom i idejnim začetnikom italijanskog fašizma. Jak uticaj imao je i na ideologiju Benita Musolinija koji je učio od njega većinu stvari vezanih za diktatorsko vladanje. Njega je deo italijanske zajednice pozvao da osvoji Rijeku, što je on i učinio sa legionarima uprkos distanciranju italijanske vlade, iako ništa nisu činili da ga spreče u tome.

Kada je kraljevina SHS potpisala Rapalski ugovor sa Italijom, po kojem je Rijeka trebala postati nezavisna država, D'Ancucio nije hteo da ga prizna i objavio je rat Italiji. Rijeka je s njim pretrpela i "Krvavi Božić" decembra 1920. godine, rata od pet dana, kada su brodovi italijanske mornarice bombardovale Rijeku. Posle pet dana grad je predao Italijanima.

Foto: Wikipedia

Stvorena je Slobodna Država Rijeka koja će četiri godine biti samostalna država, da bi nakon Rimskog ugovora 1924. pripala Italiji sve do završetka Drugog svetskog rata.

Ono što je posebno nama zanimljivo je da je D’Anuncio kao pesnik napisao "Odu srpskom narodu" 1915. Kao i da je u vreme D'Ancucija u Rijeci je živela i rođena sestra Nikole Tesle, Marica Kosanović. Veruje se da je on sa svojim legionarima upao u njen stan, i zajedno sa ostalim vrednostima, odneo i potom uništio i stotinak ličnih pisama Tesle koje je napisao svojoj sestri.

U Rijeci se nalazi i srpski pravoslavni Hram Svetog Nikolaja, smešten u starom gradskom jezgu koji je i danas centar grada. Za njegovu gradnju zaslužne su "Sarajlije", veoma bogate i malobojne kolonije Srba, koji su se doselili u Rijeku. Gradnji crkve u centru grada pružala je otpor riječka opština, prema kojoj je nastala sledeća legenda:

Foto: N. Ivanovski

“Tu gradite crkvu!”, odgovorio je guverner Rijeke ispred Gradskog tornja na tadašnjoj morskoj obali pravoslavnoj zajednici, kada je ljutito bacio kamen u more što dalje je mogao nakon ponovljenih molbi Srba za dodelu mesta za crkvu. Prema predanju, uporni Srbi zasuli su more i na nasipu izgradili hram koji i danas stoji na istom mestu.

RIJEKA DANAS

Tokom naše posete Rijeci posetili smo pravoslavnu crkvu "Sveti Nikola" i pristustvovali nedeljnoj liturgiji, zajedno sa još 50 vernika koliko redovno posećuju hram, od 10.000 Srba koji danas žive u Rijeci. Sutradan su mnogi od njih slavili Svetog Nikolu, kao i sama crkva. Nakon liturgije, pravoslavni vernici okupljaju se u prostoriji crkve družeći se u razgovoru. Tada smo popričali sa Miroslavom Jošićem koji je rođen u Rijeci, i ispričao nam je kakav je život i perspektiva mladih danas u gradu.

Foto: N. Ivanovski

- Dosta zavisi u kojem sektoru je neko ili zaposlen, ili studirao, školovao se. Nešto što je vezano za mašinstvo i pomorstvo, za njih je dosta lako naći posao. Može se dosta dobro živeti od toga. Ova nekakva druga stvar, ajmo reći jeste da je postalo problematično, veliki broj ljudi je otišao iz Rijeke. Najvećim delom u Zagreb, kao i ja.

Multikonfesionalnost koju godinama gaji Rijeka svrstava je u najtolerantnije gradove okoline. U njoj žive najvećim brojem katolici, potom pravoslavaci, muslimani, protestanti, jevreji, drugi hrišćani, pripadnici istočnih religija, agnostici i skeptici, kao i ateisti. Rane iz prošlosti naše zajedničke države u Rijeci su skoro isčezle.

- Naravno da ima nekakvih pojedinačnih slučajeva, ali ništa što se neće dogoditi u Sidneju, Njujorku, bilo gde drugde. Generalno drugih stvari nije bilo i to u tom smislu jeste, to je najveća prednost Rijeke. Dosta mojih prijatelja iz Zagreba je dolazilo, živelo u Rijeci i dan-danas malo ljudi uopšte malo gleda na to, pogotovo ne ako je mlađa generacija.

Reka Riječina i pogled na breg Trsat Foto: N. Ivanovski

Od nekadašnjeg Novog grada uz rivu ostala je samo naša crkva izgrađena u baroknom stilu, kao i mnoge druge znamenite građevine uz rivu. Deo uz obalu je pešačka zona, kojom dominira niz zgrada iz 19. veka, vremena kada je Rijeka bila moćna trgovačka luka.

Jedna od najistaknutijih građevina uz obalu je palata Jadran, danas sedište brodarskog preduzeća "Jadrolinija", koja svojim zdanjem vizuelno nadmoćnija od ostalih u luci.

Palata Jadran Foto: N. Ivanovski

Riječki Stari grad okružen je s južne strane Korzom, najpoznatijom ulicom i mestu javnih događanja i okupljanja. U sredini ulice nalazi se i najopoznatiji simbol grada, Gradski toranj sa satom. Dok šetate ulicama Starog grada fasciniraće vas istorijske građevine koje vam iskaču na svakom ćošku. Znamenite zgrade, crkve i njihovi tornjevi, sinagoge, spomenici kulture, sve one podsećaju na kulturno bogatstvo ovog primorskog grada.

Tokom božićnih praznika, centar grada je pun ljudi, koji uz veliku jelku u centru Korza kod Gradksog toranja, ispijajući kuvano vino i uz muziku, odbrojavaju dane do najradosnijeg hrišćanskog praznika. Meštani nam kažu da je grad živ tokom svakog dana, da nikada ne spava.

Korzo i Gradski toranj Foto: N. Ivanovski

U istorijski centar grada spada i ušće reke Riječine u Jadransko more koje, iako je izgubilo dosta istorijskih zgrada, predstavlja srce grada. Iznad delte Riječine, u istočnom delu grada, leži breg Trstat. Svojim impozantnim izgledom, zajedno sa okolnim brdima, čini se kao utvrđenje koje štiti grad. Taj dojam i ne čudi s obzirom na to da je u četvrtom veku bio grad-utvrđenje Rimljana. Trsat sa sredenjevekovnim zamkom, izgrađen na nekadašnjem mestu predrimskog utvrđenja, predstavlja jednu od najpoznatnijih znamenitosti Rijeke.

Na Trsatu se nalazi i pravoslavna crkva Svetog velikomučenika Đorđa, sagrađena nesposredno pre Drugog svetskog rata, 1938. godine. Sagrađena je za potrebe pravoslavnih vernika koji su živeli na Sušaku, delu grada ispod Trsata. Prema projektu beogradskog arhitekte Momira Korunovića građen je godinu dana i to na zemljištu koje je tadašnje sušačko gradsko poglavarstvo darovalo Srpskoj pravoslavnoj crkvenoj opštini.

Na bregu je i kompleks franjevačkog samostana s crkvom i pastoralnim centrom, nazvan Trsatsko svetište. To je najstarije marijansko svetište na tlu Hrvatske, i danas veliko mesto hodočašća. Koračajući ulicama Trsata možete da steknete utisak kako se pre dva veka živelo u ovom delu grada, verski veoma značajnom. Sa Trsata se i pruža prelepi pogled na panoramu Rijeke i njenu okolinu.

Pogled sa Trsata na Rijeku i okolinu Foto: N. Ivanovski

ROK MUZIKA

Rok scena u Rijeci i brojni muzičari iz grada doprineli su da grad bude na značajnoj muzičkoj mapi Balkana. Hroničari roka zabeležili su da je u martu 1978. godine održan prvi pank koncert na prostoru bivše Jugoslavije. Od naredne godine redovno se održava Ri Rok festival, najdugovečniji rok festival na našem podneblju.

Pod uticajem riječkog roka, nastala je i poznata jugoslovenska grupa FIT sredinom osamdesetih. Sa svojim pesmama "Kao mačka" i "Zaboravit ću sve", koju su obradili navijači Parizana i koja je postala jedna od himni Grobara, i danas predstavlja jedan od komercijalno najuspešnijih proizvoda riječke rok scene.

Intervju sa frontmenom FIT-a Davorom Lukasom možete pročitati narednih dana na Telegrafu.

Foto: Promo

U Rijeci se i danas oseća duh pobunjeničkog panka i roka, sa velikim brojem mladih koje možete videti na ulicama sa prepoznatljivim frizurama za taj žanr muzike. Novu generacija rokera u Rijeci predvodi čuvena grupa "Let 3" sa svojim provakativnim nastupima i eksplictinim rečima pesama.

Njima se pridružuje i Damir Urban, pisac, tekstopisac i gitarista, jedan od priznatijih imena hrvatske muzike.

Iz Rijeke dolazi i pevačica Marina Perazić, koja je zajedno sa svojim elektro pop bendom "Denis & Denis" osvajala muzičke liste Jugoslavije. Hitovi "Program tvog komjutera", "Soba 23", "Ja sam lažljiva" i druge i danas se mogu čuti iz zvučnika klubova širom našeg prostora.

Korzo i Gradski toranj Foto: N. Ivanovski

SPORT

U Rijeci smo pristustvovali poslednjoj utakmici fudbalskog prvenstva između domaćina i Istre, a pobedom je NK Rijeka održala prednost koju je imala na prvom mestu tabele. Riječani se nadaju da će tako ostati i do kraja prvenstva i da će najzad osvojiti toliko željenu prvu titulu u istoriji kluba.

NK Rijeka je poslednjih godina postala jedan od najorganizovanijih klubova na prostorima bivše Jugoslavije. Sjajne priče i intervjue koje smo uradili možete već na pronađete na našem portalu, a narednih dana očekujte još zanimljivih tekstova o uspehu fudbalskog kluba Rijeka.

INTERVJU Vešović junak Rijeke: Navijač mu obećao da će ga tetovirati ako donese titulu! (VIDEO)

Grad iz kojeg je i predsednica hrvatske Kolinda Grabar Kitarović, koja je i dom poznatoj književnici Vedrani Rudan, i danas pleni otovorenošću svog stanovništva i razumevanjem za različitost, što ga svrstava u moderne kosmopolitske gradove Evrope. Lepotu grada upotpunjuje i pogled na ostrva Krk i Cres, koja se nalaze prekoputa grada u Jadranu i mogu se videti golim okom.

Čim zakoračite u grad biće vam jasno zašto su mnogi želeli i borili se da Rijeka bude pod njihovom vlašću i zbog čega se nekadašnji američki predsednik Vudro Vilson zalagao da u njemu bude sedište Lige naroda, preteče Ujedinjenih nacija.

(N.I.)