DA LI ZNATE DA JE STEFAN NEMANJA BIO KATOLIK? Evo i zašto! (FOTO)

Prostor na kome živimo u ranom je srednjem veku - tačnije između sloma Rimskog carstva na Zapadu i čvrste odluke Stefana Nemanja da verski i kulturno uveže srpsku državu sa Carigradom - barem jednom promenio "crkvenog vlasnika", odnosno iz potčinjenosti Rimu prešao u potčinjenost Konstantinopolju.

Preporučujemo

Tako su, primera radi, Mađari verovatno hrišćanstvo primili od Grka (s obzirom da njihova sveta kruna ima vizantijsku osnovu), baš kao i naša dinastija Vlastimirovića u 9. veku. Hrvati su ga primili od franačkih misionara, ali su koristili glagoljicu koju su razvili grčki koji su išli na sever čak do Moravske.

Naravno, kad kažemo Mađari, Srbi i Hrvati uopšte ne mislimo na Mađare, Srbe i Hrvate, već na njihove vladarske kuće i plemstvo; običan narod, mahom seljaci, je još uvek sledio staru veru, kao što to seljaci uvek rade - njih je najteže preobratiti. Zato se za mnogobošce i koristi termin "paganin", koji vodi poreklo iz latinskog na kome upravo i znači "seljak".

Srbi, kada su Vlastimirovići iz političkih razloga golog opstanka primili novu veru, još uvek su živeli u župama koje su same birale svoje župane; tek je naknadno došlo do stvaranja vlastele od tih ljudi.

U tom vremenu, pitanje nadležnosti ovog ili onog verskog centra nad Balkanom bilo je pitanje časti, a ne vlasti, pošto se vlast obnašala uglavnom u uskom primorskom pojasu Jadrana; dalje, u dubinama našeg poluostrva, crkvena hijerarhija je bila slaba, popovi su bili gotovo isključivo tuđini (Grci ili ko god), narod ih je gledao sa nepoverenjem, a ni sama njihova religija ih nije mnogo interesovala.

Kada se rodio Stefan Nemanja prošlo je tek oko 50 godina od kako su se kardinal Humbert i carigradski patrijarh Mihailo Kerularije međusobno ekskomunicirali iz Crkve; iako se zapravo ništa više od toga nije desilo, zbog čega postoji spor oko prirode ovog događaja, došlo je do efektivnog raskola.

Danas se razume da je sve bilo svojevrsna kulminacija pritajenog sukoba koji je trajao dva veka unazad (epizoda tačnije, koja je zacementirana tek krstaškim osvajanjem Carigrada 1204. godine).

O kakvom sukobu je reč? Čisto teološkom, teško shvatljivom običnom čoveku.

Jedan od posledičnih povoda - daleko od toga da je bio jedini - ove tragične šizme bilo je i to što su popovi pod jurisdikcijom Carigrada i po njegovim uputstvima, ponovo krštavali ljude koje su već krstili zapadni sveštenici (što nikako nije bilo u redu), zbog toga što je Rim uveo nekoliko novina koje nisu bile opšteprihvaćene u hrišćanskom svetu (što iz perspektive Crkve takođe nije bilo u redu, a što je bio glavni povod raskola).

Upravo se to dvostruko krštavanje nekoliko decenija posle ovog događaja zbilo i Stefanu Nemanji, koji je rođen u Ribnici blizu Podgorice, koja je bila pod ingerencijom Rima, zbog čega je prvi put kršen po rimskom obredu.

Kada se nakon osvajanja vlasti u Raškoj našao u okruženju grčkih sveštenika, a imajući u vidu da je u tom istorijskom trenutku Vizantija u odnosu na Zapadnu Evropu i kulturno i politički i ekonomski bila kao danas Amerika u odnosu na Zimbabve, odlučio je da prihvati grčki običaj drugog krštavanja i da se veže uz Konstantinopolj.

Kako se kasnije menjala situacija i odnos snaga između Istoka i Zapada, tako su se i njegovi potomci lelujali. Njegov sin, kralj Stefan Prvovenčani, krunu je primio iz Rima, kralj Milutin u jednom trenutku imao ideju da se potčini crkvenoj vlasti pape, dok je njegov unuk car Dušan slično od rimskog biskupa tražio titulu kapetana hrišćanstva u borbi protiv Turaka, naravno ne bez prelaska pod njegovo okrilje.

Ništa nije bilo od našeg prelaska pod Vatikan, delom verovatno zbog snažnog otpora pravoslavnog sveštenstva; naravno, da je država čvrsto odlučila da to uradi, to bi se i desilo, ali iz ovih ili onih razloga nije. Istorija Srbije je mogla da bude potpuno drugačija.

Za kraj, osvrnimo se na razne teorije zavere o poreklu Stefana Nemanje koje nastaju zbog toga što je prvobitno bio kršten od strane zapadnog sveštenika, kao što su one koje kažu da je bio Albanac ili Hrvat.

To su gluposti.

Kao što možete da vidite i sami iz ovog teksta, pričamo o istorijskom periodu u kome religija bukvalno nikakvu ulogu u određivanju etniciteta nije igrala. (Na stranu pitanje da li su ondašnji Srbi i Hrvati etnicitetu pridavali važnost koju mu mi pridajemo, i da li je glavnu ulogu u određivanju toga šta je ko zapravo igrala pripadnost ovoj ili onoj državi. Što se tiče ondašnjih Arbanasa, njihova rasprostranjenost je takođe otvoreno pitanje pa je prema tome sporno i kakve je veze stanovnik tadašnje Zete mogao imati sa njima; na primer, iz turskog popisa znamo da su na teritoriji Kosovskog vilajeta 1455. godine Albanci imali 46 kuća u 23 sela nasuprot 12.985 Srba u svih 480 sela i gradova. Molimo vas ipak da ne živite u prošlosti pošto nije bitno gde je ko živeo tada već gde ko živi sada.)

Ogromna većina stanovništva je još uvek poštovala Svaroga, Peruna i Velesa i prirodno nije hajala da li se služi kvasni ili beskvasni hleb koji simbolizuje telo nekog tuđinskog boga, da li se sveštenici briju ili ne, žene ili ne, i da li je selo u kome žive u sferi uticaja ovog ili onog grada, pošto taj uticaj gotovo da nisu ni osećali.

Isto se može reći i za vladare i vlastelu, koja takođe nije uzimala za ozbiljno te filozofske podele, niti ih je shvatala. Šta više, niko u tim vremenima uopšte i nije bio svestan važnosti Velike šizme iz 1054. godine, pošto se osim međusobnog isključivanja patrijarha i kardinala ništa posebno nije desilo i sve se nastavilo po starom.

Pritom, vladari i vlastela i nisu primili novu veru zato što su doživeli prosvetljenje da bi im bilo bitno da li Sveti Duh proističe samo iz Oca ili proističe i iz Sina (ovo je inače bio glavni spor između Istoka i Zapada), već da ne bi bili istrebljeni od strane hrišćanskih carevina i kraljevina, da bi zadržali svoje privilegije, da bi mogli da nastave da gomilaju bogatstvo.

Da li će biti uz Rim ili Carigrad odlučivalo je ne samo to šta su se o preraspodeli teritorija dogovorila ova dva grada već i koja je u tom trenutku strana politički i ekonomski bila poželjnija.

Duklja je početkom 12. veka kada se rodio budući veliki župan Raške i utemeljitelj dinastije Nemanjića, bila pod Rimom. Šta više, primorski delovi današnje Crne Gore su tokom čitave vlasti Nemanjića. pa i kasnije, bili pod Rimom, pa su se građani Bara u kome se nalazila nadbiskupija zaklinjali na vernost kralju Milutinu i slali mu poruke da im je on bitniji od pape.

Uzgred, ne zaboravite da su Vojisavljevići kao prva srpska kraljevska dinastija iz 11. veka poreklom iz te iste Duklje i da su bili kršteni po samo jednom, rimskom obredu. Ko zna šta bi se desilo da su uspeli da izguraju nekoliko vekova na tronu objedinjene srpske države. Možda bismo danas fanatično dokazivali da smo baš iz Rima primili hrišćanstvo, umesto što dokazujemo da smo ga primili iz Carigrada.

(J. G.)